Рэфармісты сутыкнуцца з ультракансерватарамі ў другім туры прэзідэнцтва Ірана

Адзіны рэфарміст на прэзідэнцкіх выбарах у Іране Масуд Пезешкіян сустрэнецца з ультракансерватарам Саідам Джалілі ў другім туры, паведамілі ўлады ў суботу пасля галасавання, азмрочанага гістарычна нізкай яўкай.

Пезешкіян атрымаў 42,4 працэнта галасоў, а Джалілі, былы ядзерны перамоўшчык, заняў другое месца з 38,6 працэнта, паводле звестак выбарчага органа Ірана.

Далей ішоў спікер кансерватыўнага парламента Махамад Багер Галібаф з 13,8 працэнта, у той час як адзіны іншы кандыдат, кансерватыўны клірык Мастафа Пурмахамадзі, набраў менш за адзін працэнт.

«Ні адзін з кандыдатаў не змог набраць абсалютную большасць галасоў», — заявіў прэс-сакратар выбарчага органа Мохсен Эсламі.

У сваёй першай заяве пасля выбараў Пезешкіян падзякаваў сваім прыхільнікам і заклікаў іх зноў прагаласаваць у наступную пятніцу, «каб выратаваць краіну ад галечы, хлусні, дыскрымінацыі і несправядлівасці».

«Я спадзяюся, што ваша прысутнасць стане асновай новага голасу за змены ў стаўленні, паводзінах, размовах, а таксама ў размеркаванні і размеркаванні рэсурсаў», — дадаў ён у відэа, апублікаваным на сайце рэфармісцкай газеты Etemad.

Вярхоўны лідэр Ірану аятала Алі Хамэнэі заклікаў да высокай яўкі напярэдадні галасаваньня ў пятніцу.

Толькі крыху больш за 40 працэнтаў з 61 мільёна выбаршчыкаў прынялі ўдзел – рэкордна нізкая яўка для Ісламскай рэспублікі – і больш за мільён бюлетэняў былі сапсаваныя.

Апытанне было запланавана на 2025 год, але было адкладзена з-за гібелі ультракансерватыўнага прэзідэнта Эбрагіма Раісі ў выніку крушэння верталёта ў мінулым месяцы.

Савет апекуноў, які правярае кандыдатаў, першапачаткова зацвердзіў шэсць прэтэндэнтаў.

Але за дзень да выбараў двое з іх – ультракансерватыўны мэр Тэгерана Алірэза Закані і віцэ-прэзідэнт Раісі Амір-Хасэйн Газізадэ-Хашэмі – выбылі.

Пасля абнародавання канчатковых вынікаў яны абодва папрасілі сваіх прыхільнікаў прагаласаваць за Джалілі ў другім туры 5 ліпеня.

Галібаф рушыў услед яго прыкладу, папрасіўшы «ўсе рэвалюцыйныя сілы і прыхільнікаў» падтрымаць заяўку Джалілі на пасаду прэзідэнта.

На выбарах 2021 года, якія прывялі Раісі да ўлады, Рада апекуноў дыскваліфікавала многіх рэфармістаў і ўмераных, што прымусіла многіх выбаршчыкаў ухіляцца ад выбараў.

Яўка тады склала крыху менш за 49 працэнтаў, што на той момант было самым нізкім паказчыкам на прэзідэнцкіх выбарах у Іране.

Галасаванне ў пятніцу адбылося на фоне ўзмацнення рэгіянальнай напружанасці з-за вайны ў Газе, спрэчкі з Захадам з нагоды ядзернай праграмы Ірана і незадаволенасці ўнутры краіны станам эканомікі Ірана, якая пацярпела ад санкцый.

Апазіцыйныя групы, асабліва ў дыяспары, тым часам заклікалі да байкоту, ставячы пад сумнеў давер да выбараў.

69-гадовы Пезешкіян – кардыяхірург, які прадстаўляў паўночна-заходні горад Тэбрыз у парламенце з 2008 года.

Ён займаў пасаду міністра аховы здароўя пры апошнім рэфармісцкім прэзідэнце Ірана Махамадзе Хатамі, які займаў пасаду з 1997 па 2005 год і падтрымаў заяўку Пезешкіяна на цяперашніх выбарах.

Пезешкіян раскрытыкаваў урад Раісі за непразрыстасць падчас агульнанацыянальных пратэстаў, выкліканых смерцю Махсы Аміні ў верасні 2022 года падчас затрымання паліцыяй.

Аміні, 22-гадовая іранская курдка, была арыштаваная нібыта за парушэнне строгага дрэс-кода Ісламскай рэспублікі для жанчын.

У нядаўняй кампаніі Пезешкіян заклікаў да «канструктыўных адносін» з Вашынгтонам і еўрапейскімі краінамі, каб «вывесці Іран з ізаляцыі».

Людзі, аднак, не настроены аптымістычна: 32-гадовы трэйдар Сіна кажа, што «вялікіх змен не будзе», нават калі Пезешкіяна абяруць прэзідэнтам.

«Калі ён пераможа, яму давядзецца працаваць з парламентам, кіраўніком якога з'яўляецца Галібаф, і з Вышэйшай радай нацыянальнай бяспекі, кіраўніком якой з'яўляецца Джалілі», — дадаў ён.

Джалілі шырока вядомы сваёй бескампраміснай антызаходняй пазіцыяй.

58-гадовы мужчына займаў некалькі кіруючых пасад у Ісламскай рэспубліцы, у тым ліку ў офісе Хаменеі ў пачатку 2000-х.

У цяперашні час ён з'яўляецца адным з прадстаўнікоў Хаменеі ў Вышэйшай радзе нацыянальнай бяспекі, вышэйшым органе бяспекі Ірана.

«Я хацеў бы, каб г-н Джалілі стаў прэзідэнтам і прывёў Іран да прагрэсу з рэлігійнай рацыянальнасцю, заснаванай на супраціве», — сказаў Шыма, 43-гадовы рэжысёр з Тэгерана.

У суботу рэфармісцкая газета “Сазандэгі” змясціла на сваёй першай старонцы загаловак “Няхай жыве надзея”, а дзяржаўная іранская штодзёнка вітала тое, што яна назвала “моцнай” яўкай.

Незалежна ад выніку, наступны прэзідэнт Ірана будзе адказваць за прымяненне дзяржаўнай палітыкі, акрэсленай вярхоўным лідэрам, які валодае найвышэйшай уладай у краіне.

Міністр унутраных спраў Ахмад Вахідзі заявіў, што галасаванне ў пятніцу прайшло гладка.

«Прэзідэнцкія выбары прайшлі ў поўнай бяспецы, у поўным стане здароўя, з вельмі сур'ёзнай канкурэнцыяй і з каштоўнай прысутнасцю людзей ля скрыняў для галасавання», — сказаў ён.

Аднак інфармацыйнае агенцтва Tasnim заявіла, што баевікі напалі на аўтамабіль са скрынямі для галасавання ў паўднёва-ўсходняй правінцыі Сістан-Белуджыстан, у выніку чаго двое паліцэйскіх загінулі і іншыя атрымалі раненні.