گرفتن مهریه عندالاستطاعه (آیا واقعاً قابل گرفتن است؟)
مهریه عندالاستطاعه یکی از انواع مهریه است که در زمان عقد نکاح با توافق زوجین تعیین میشود. تفاوت اصلی آن با مهریه عندالمطالبه در شرایط پرداخت است. در حالی که مهریه عندالمطالبه به محض درخواست زوجه قابل مطالبه است، در مهریه عندالاستطاعه، پرداخت منوط به اثبات توانایی مالی (استطاعت) زوج است. این موضوع چالشها و پیچیدگیهای خاص خود را دارد و سوال اصلی بسیاری از زوجهها این است که آیا واقعاً میتوانند این نوع مهریه را وصول کنند؟ در این مقاله، به بررسی جامع ابعاد حقوقی، فرآیند قانونی و چالشهای پیش روی گرفتن مهریه عندالاستطاعه میپردازیم.
مقدمه: درک مفهوم مهریه عندالاستطاعه
مهریه در فرهنگ و شرع اسلامی، هدیهای از سوی مرد به زن است که نشاندهنده احترام و تعهد زوج به همسر خود است و حق مالی او محسوب میشود. مهریه عندالاستطاعه، نوعی از مهریه است که در آن، پرداخت مهریه منوط به وجود توانایی مالی مرد است. این بدین معناست که زن هر زمان که بخواهد، نمیتواند مهریه خود را مطالبه کند، بلکه باید ثابت کند که همسرش توانایی پرداخت آن را دارد. هدف از تعیین این نوع مهریه، معمولاً جلوگیری از تحمیل فشار مالی غیرقابل تحمل به مرد و همچنین ممانعت از زندانی شدن او به دلیل عدم توانایی در پرداخت مهریه است.
تفاوتهای کلیدی: عندالمطالبه و عندالاستطاعه
برای درک بهتر مهریه عندالاستطاعه، لازم است آن را با نوع رایجتر، یعنی مهریه عندالمطالبه، مقایسه کنیم. تفاوتهای اساسی این دو در جدول زیر آمده است:
| ویژگی | مهریه عندالمطالبه |
|---|---|
| مفهوم | قابل مطالبه به محض درخواست زوجه، بدون نیاز به اثبات استطاعت زوج. |
| بار اثبات | اثبات دین بر عهده زوجه نیست. عدم توانایی پرداخت بر عهده زوج است (ادعای اعسار). |
| وضعیت حقوقی | زوجه میتواند فوراَ تقاضای توقیف اموال و جلب زوج را بنماید. |
| قابلیت اجرا | به سرعت و بدون تأخیر در صورت وجود اموال، قابل اجراست. |
فرآیند قانونی مطالبه مهریه عندالاستطاعه: گام به گام
گرفتن مهریه عندالاستطاعه یک فرآیند حقوقی دقیق است که نیازمند طی کردن مراحل مشخصی است:
۱. ثبت دادخواست مطالبه مهریه
ابتدا زوجه باید با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه را ثبت کند. در این دادخواست، باید نوع مهریه (عندالاستطاعه) به روشنی قید شود. در این مرحله، نیازی به اثبات استطاعت زوج نیست و صرفاً مطالبه صورت میگیرد.
۲. اثبات استطاعت مالی زوج: چالش اصلی
برخلاف مهریه عندالمطالبه، در اینجا بار اثبات استطاعت مالی زوج بر عهده زوجه است. این سختترین و حیاتیترین مرحله است. زوجه باید با ارائه مدارک و شواهد محکمهپسند، توانایی مالی همسر خود را برای پرداخت مهریه به دادگاه اثبات کند. منظور از استطاعت، توانایی پرداخت مهریه به صورت یکجا یا اقساطی است.
💡 چگونه استطاعت مالی را ثابت کنیم؟ (اینفوگرافیک جایگزین)
💰
مدارک شغلی و درآمدی
فیش حقوقی، گواهی اشتغال به کار، پروانه کسب، گردش حساب بانکی.
🏠
اموال و داراییها
اسناد مالکیت ملک، خودرو، سهام، اوراق بهادار، سپردههای بانکی.
🤝
شهادت شهود
افراد مطلع از وضعیت مالی زوج که در دادگاه شهادت دهند.
🔎
تحقیقات محلی و استعلام
گزارش اداره ثبت اسناد، بانکها، راهور و سایر نهادها.
۳. نقش کارشناسی و بررسی اموال
در صورت لزوم، دادگاه میتواند پرونده را به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع دهد تا وضعیت مالی زوج مورد بررسی دقیق قرار گیرد. کارشناس با بررسی اسناد و مدارک و در برخی موارد تحقیقات محلی، گزارشی از اموال و درآمد زوج به دادگاه ارائه میکند. این گزارش مبنای تصمیمگیری دادگاه در مورد استطاعت یا عدم استطاعت زوج خواهد بود.
۴. صدور حکم و اجرای آن
پس از بررسیهای لازم و در صورت اثبات استطاعت زوج، دادگاه حکم به پرداخت مهریه صادر میکند. این حکم میتواند به صورت یکجا، یا در صورت عدم توانایی پرداخت یکجا، به صورت اقساطی باشد. پس از قطعیت حکم، زوجه میتواند از طریق واحد اجرای احکام دادگستری، نسبت به وصول مهریه اقدام کند. در این مرحله، امکان توقیف اموال شناسایی شده زوج نیز وجود دارد.
چه اموالی مشمول مهریه عندالاستطاعه میشوند؟
هرگونه مال یا منفعتی که قابلیت تقویم پولی داشته باشد و جزو مستثنیات دین محسوب نشود، میتواند مشمول مهریه قرار گیرد:
- حقوق و مزایای شغلی: بخشی از حقوق ماهانه یا سالانه زوج در صورت مازاد بر نیازهای اولیه زندگی.
- سپردههای بانکی: موجودی حسابهای بانکی زوج.
- اموال غیرمنقول: ملک، زمین، آپارتمان (با رعایت مستثنیات دین و عدم توقیف منزل مسکونی زوج).
- اموال منقول: خودرو، موتورسیکلت، سهام شرکتها، اوراق بهادار، طلا و سکه.
- سایر درآمدهای اثبات شده: درآمدهای حاصل از مشاغل آزاد، اجاره املاک و…
نکته مهم: مستثنیات دین شامل اموالی است که برای ادامه حیات آبرومندانه زوج ضروری است و قابل توقیف نیستند. این موارد شامل منزل مسکونی مورد نیاز، اثاثیه ضروری زندگی، ابزار و وسایل کار و … میشود.
سناریوهای رایج و چالشها در وصول مهریه عندالاستطاعه
وصول مهریه عندالاستطاعه میتواند با چالشهایی همراه باشد که درک آنها برای زوجه ضروری است:
۱. ادعای اعسار زوج و نحوه رسیدگی
زوج میتواند در مقابل دادخواست مهریه، ادعای اعسار (عدم توانایی مالی) کند. در این صورت، زوج باید عدم توانایی خود را برای پرداخت مهریه به صورت یکجا اثبات کند. اگر ادعای اعسار او پذیرفته شود، دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر میکند. زوجه باید برای مقابله با ادعای اعسار، مدارک استطاعت زوج را به دقت جمعآوری و ارائه کند.
۲. پنهان کردن اموال توسط زوج
یکی از چالشهای جدی، تلاش زوج برای پنهان کردن اموال یا انتقال آنها به نام اشخاص دیگر است تا خود را فاقد استطاعت نشان دهد. در چنین مواردی، زوجه باید با دقت و با کمک وکیل، ردپای اموال را پیدا کرده و با ارائه مدارک، انتقال صوری اموال را به دادگاه ثابت کند.
۳. تغییر وضعیت مالی زوج پس از حکم
وضعیت مالی زوج ممکن است پس از صدور حکم تغییر کند. اگر زوج پس از حکم اعسار، وضعیت مالی بهتری پیدا کند، زوجه میتواند مجدداً با ارائه دادخواست تعدیل اقساط یا مطالبه یکجای باقیمانده مهریه، خواستار تغییر حکم شود. برعکس، اگر زوج دچار فقر شود، او نیز میتواند تقاضای تعدیل اقساط را مطرح کند.
نقش وکیل متخصص در مهریه عندالاستطاعه
با توجه به پیچیدگیهای حقوقی و نیاز به اثبات استطاعت مالی زوج، حضور وکیل متخصص در امور خانواده و مهریه برای زوجه بسیار حائز اهمیت است. وکیل میتواند:
- در جمعآوری مدارک و شواهد مربوط به توانایی مالی زوج راهنمایی کند.
- بهترین استراتژی حقوقی را برای پرونده طراحی کند.
- در مراحل دادگاهی و اثبات استطاعت، زوجه را یاری دهد.
- با ادعای اعسار زوج و پنهانکاری احتمالی او مقابله کند.
- فرآیند اجرای حکم را به طور موثر پیگیری نماید.
پاسخ به سوال اصلی: آیا مهریه عندالاستطاعه واقعاً قابل گرفتن است؟
بله، مهریه عندالاستطاعه قطعاً قابل گرفتن است، اما با شروط و چالشهایی که آن را دشوارتر از مهریه عندالمطالبه میکند. موفقیت در وصول این نوع مهریه به عوامل زیر بستگی دارد:
- قدرت اثبات زوجه: هرچه زوجه بتواند مدارک محکمتر و بیشتری برای اثبات توانایی مالی زوج ارائه دهد، شانس موفقیت او بالاتر است.
- وضعیت مالی واقعی زوج: اگر زوج واقعاً متمول باشد و اموال قابل توقیفی داشته باشد، وصول مهریه امکانپذیرتر است.
- صداقت و همکاری زوج: در برخی موارد، زوج برای حفظ آبرو یا اتمام دعوا، همکاری میکند که فرآیند را تسهیل میبخشد.
- تخصص و تجربه وکیل: یک وکیل مجرب میتواند راهنماییهای ارزشمندی ارائه دهد و مسیر دشوار پرونده را هموارتر کند.
بنابراین، در حالی که مسیر وصول مهریه عندالاستطاعه طولانیتر و پیچیدهتر است، اما با برنامهریزی دقیق، جمعآوری مستندات کافی و استفاده از مشاوره حقوقی تخصصی، میتوان به نتیجه مطلوب دست یافت.
نتیجهگیری و توصیههای پایانی
مهریه عندالاستطاعه، با وجود چالشهای فراوان در اثبات استطاعت مالی زوج، یک حق قانونی برای زوجه محسوب میشود که تحت شرایط خاص خود قابل مطالبه و وصول است. مهمترین نکته برای زوجهای که مهریهاش از نوع عندالاستطاعه است، این است که ناامید نشود و با آگاهی کامل از فرآیند و با کمک متخصصین حقوقی، پیگیری لازم را انجام دهد. جمعآوری مدارک و شواهد در تمام طول زندگی مشترک، حتی قبل از طرح دعوا، میتواند در زمان نیاز به زوجه کمک شایانی کند. دانستن حقوق و استفاده از ابزارهای قانونی، کلید موفقیت در این مسیر است.
توجه: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه آموزشی و اطلاعرسانی دارد و به هیچ عنوان جایگزین مشاوره حقوقی تخصصی با وکیل نمیباشد. در صورت نیاز به پیگیری پرونده مهریه، حتماً با یک وکیل متخصص مشورت نمایید.
